Published
ΦΜΡΚ 11 ('Ανοιξη-Καλοκαίρι 2019)
Απόσπασμα από συνέντευξη που δημοσιεύτηκε σοτ ΦΡΜΚ
“ ….Η λογοτεχνία ως θεωρία ξεπερνά την αναλυτική γνώση. Σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με κάποιους τρόπους κατανόησης της διαισθητικής γνώσης, όπως την συναντάμε στον Σπινόζα ή τον Μπεργκσόν. Όχι με τον ίδιο τρόπο φυσικά. Αυτή η γνώση υφίσταται μάλλον στο σημείο της σύλληψης παρά της κατανόησης και είναι με πολλούς τρόπους πιο εικονική και σωματική παρά συντακτική ή ακόμα και εννοιολογική. Είναι ποιητική. Ίσως δεν θα ‘πρεπε να την λέμε γνώση ή να μην την λέμε θεωρία. Αλλά δεν μπορώ παρά να ομολογήσω κάτι για μένα αυτονόητο: το να διαβάζει κανείς τον Κάφκα αρκεί. Δεν χρειάζομαι να μου αναπτύξει κάποιος θεωρητικά το πως μου δίνει ο Κάφκα τη δυνατότητα να γνωρίζω τον κόσμο. Υπάρχει εκεί μια ολόκληρη θεωρία της συνάντησης με τον κόσμο που μιλάει από μόνη της. Στη δική της γλώσσα – μια γλώσσα, ας σημειωθεί, που υπερβαίνει την θεωρούμενη αδυνατότητα της μετάφρασης. Η γνώση του Κάφκα καταγράφεται άσχετα με την γλώσσα στην οποία έχει γραφτεί.
Από μια καθαρά ορθολογιστική οπτική, ή ρεαλιστική όπως οι φιλόσοφοι επίσης την αποκαλούν, αυτά που μόλις δήλωσα δεν βγάζουν νόημα. Στην καλύτερη περίπτωση πρόκειται για μυθοπλασία και, οπωσδήποτε, για αβάσιμη γνώση, εάν μιλάμε για γνώση καν. Αλλά ας γυρίσουμε στη συζήτηση περί ποιήσεως. Η μυθοπλασία εμένα μου φαίνεται αναπόφευκτη για το ανθρώπινο ζώο. Δεν έχει να κάνει με τη λογοτεχνία ή με την παραμόρφωση (κάποιοι θα έλεγαν την παραποίηση) της πραγματικότητας που διακρίνει την τέχνη γενικά. Η μυθοπλασία είναι μια βασική λειτουργία/τροπισμός της ανθρώπινης πραγματικότητας. Θα έλεγα πως είναι ο πρωταρχικός τρόπος με τον οποίο το ανθρώπινο ζώο συναντά τον κόσμο, και όπως συζητούσαμε για την κριτική, αυτή η συνάντηση επιφέρει σημαντικές αλλαγές: αλλάζει και τις δυο πλευρές, τόσο τον κόσμο όσο και αυτό το περίεργο ζώο που αλλάζει τον κόσμο.(…)
(…) Το επιχείρημά στο Στοχάζεται η λογοτεχνία; είναι πως η λογοτεχνία καταλαμβάνει ένα δικό της επιστημολογικό πεδίο, μιλά μια δική της γλώσσα, σκέπτεται με τους δικούς της όρους, δρα με τον δικό της τρόπο. Έτσι, εάν μια δεδομένη λογοτεχνική σκέψη και πράξη είναι πολιτική, η πολιτική λειτουργία της έκφρασής της θα αναδύεται αναγκαστικά από τη λογοτεχνία και θα ανήκει σ’ αυτήν μάλλον παρά π.χ. στην πολιτική φιλοσοφία. Αυτό εμένα μου είναι μάλλον προφανές.
Το πιο περίπλοκο και δύσκολο στοιχείο στην ερώτησή σας για να απαντηθεί είναι όμως το πώς η “μυθογραφική φαντασία”, η οποία εξουσιοδοτεί την ύπαρξη του θεσμού της λογοτεχνίας, εμπλέκεται με το πολιτικό. Και αυτό οδηγεί στον πυρήνα του συνολικού μου έργου μέχρι στιγμής, παρά την ποικίλες μορφές του: η απόπειρα να συνυφάνω το ποιητικό με το πολιτικό. Δεν μπορώ να σας δώσω έναν ξεκάθαρο ορισμό πέρα από τις πολλές συγκεκριμένες υποπεριπτώσεις. Αλλά κατά ένα πολύ, πολύ γενικό ορισμό, για μένα η επικράτεια του πολιτικού ουσιαστικά αφορά το πώς φτάνεις σε μια απόφαση μέσα σε ένα αμφισβητούμενο πεδίο νοήματος και, αντιστρόφως, το ποιητικό ουσιαστικά είναι η επικράτεια που αφορά το πώς φτάνεις να δημιουργήσεις μορφές που ήταν προηγουμένως ανύπαρκτες ή μορφές που ήταν ασύλληπτες πριν δημιουργηθούν.
Στην πρώτη περίπτωση (του πολιτικού) είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η απόφαση είναι βασικά ανεδαφική. Αναδύεται μέσα από το ίδιο το πεδίο της αντιμαχίας. Δηλαδή, υπάρχει σε αυτήν ένα στοιχείο του ποιητικού – δημιουργείται ως μορφή που μπορεί να διαρρήξει το έδαφος που τίθεται υπό αμφισβήτηση ή να το προσανατολίσει διαφορετικά, να προσανατολίσει εσένα μέσα σε αυτό, και να ξεκινήσει τη διαδικασία ενός πλήθους άλλων τροχιών, συνεπειών, δυνατοτήτων. Στη δεύτερη περίπτωση (του ποιητικού), αν και η ποιητική δημιουργία ουσιαστικά σημαίνει την άνευ προηγουμένου διαμόρφωση, χωρίς απαραίτητο αίτιο, παρόλα αυτά συντελείται μέσα σε ένα εγκόσμιο πεδίο νοήματος, θραύσματα από το οποίο πάντοτε ελκύονται μέσα στο δυναμικό της καινούργιας μορφής. Οπότε, κι εδώ επίσης, μια απόφαση λαμβάνει χώρα, έστω και αν δεν είναι απαραιτήτως ορθολογιστική ή πλήρως συνειδητή, και είναι μια απόφαση μέσα σε ένα τοπίο πλήρους αντιμαχίας, όπου τα πάντα είναι ανεδαφικά και τίποτα δεν μπορεί στην πραγματικότητα να προβλεφθεί. Είναι πέρα από υπολογισμούς, στην τελική του έκβαση.
Υπάρχει διαρκής ποίηση στην πολιτική – οι άνθρωποι αυτό τείνουν να το ξεχνούν. Αλλά επίσης, καμία ποιητική δεν είναι ελεύθερη από τον κόσμο της ανθρώπινης κοινωνίας, έναν κόσμο αντιπαράθεσης κι αβεβαιότητας, και εξουσίας – έναν κόσμο πολιτικό.