Ο ποιητής και συγγραφέας, Στάθης Γουργουρής, ο οποίος διδάσκει στο πανεπιστήμιου Κολούμπια μιλά στην «Εποχή» για τα αίτια της νίκης του Τραμπ (ή καλύτερα της ήττας των Δημοκρατικών) και για τους παράγοντες που επηρέασαν την ψήφο των Αμερικανών, μιας κοινωνίας βαθύτατα διαιρεμένης εδώ και μία δεκαετία.
Ντόναλντ Τραμπ, εκ νέου πρόεδρος των ΗΠΑ. Μοίρασε αφειδώς ρατσιστικές, σεξιστικές, προσβλητικές, διχαστικές αναφορές. Έπεισε το εκλογικό σώμα. Πώς συμβαίνει αυτό;
Ο Τραμπ πήρε δύο εκατομμύρια ψήφους λιγότερες από την προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση, ενώ η Κάμαλα Χάρις έχασε περίπου 15 εκατομμύρια ψήφους σε σχέση με αυτές του Μπάιντεν. Δεν μιλάμε για νίκη του Τραμπ όσο για απώλεια της Χάρις και των Δημοκρατικών, απόσυρση της συγκατάθεσης στην εξουσία. Τιμωρούνται από τους πολίτες οι Δημοκρατικοί λόγω των πολιτικών που εφάρμοσαν. Ο Τραμπ αλλάζει τα δεδομένα στο χώρο του πολιτικού λόγου και το εκλογικό σώμα το έχει πλέον συνηθίσει. Για παράδειγμα, στην πολιτεία της Αριζόνα πέρασε το νομοσχέδιο υπέρ των αμβλώσεων και ταυτοχρόνως -παρά την τεράστια επιτυχία για μια συντηρητική Πολιτεία- ο Tραμπ νίκησε συντριπτικά.
Στοίχισε στην Κάμαλα Χάρις η καθυστέρηση της υποψηφιότητας της; Εφόσον μιλάμε πρωτίστως για ήττα των Δημοκρατικών, τι έπαιξε περισσότερο ρόλο σε αυτήν; Η συμμετοχή της Χάρις στην προηγούμενη διακυβέρνηση; Η στροφή αριστερών ψηφοφόρων σε τρίτους υποψήφιους; Η διγλωσσία για τη Γάζα και τη Μέση Ανατολή;
Το θέμα της Παλαιστίνης έπαιξε σημαντικό ρόλο στο εκλογικό αποτέλεσμα. Ωστόσο, η όλη διαδικασία της υποψηφιότητας των Δημοκρατικών ήταν παράδοξη. Ο πρόεδρος των Δημοκρατικών παραιτείται από υποψήφιος, παραμένοντας πρόεδρος. Η αντιπρόεδρος τον διαδέχεται σχεδόν δικαιωματικά. Εάν ο Μπάιντεν είχε παραιτηθεί 2 χρόνια πριν, θα υπήρχαν δυνατότητες πιο ελεύθερης πολιτικής διαδικασίας, όπου με άλλη άνεση θα κατέληγε σε υποψηφιότητα το κόμμα. Αν και η Κάμαλα πήρε γρήγορα μεγάλη δημοτικότητα αιφνιδιάζοντας τους Ρεπουμπλικανούς και δείχνοντας μία προσωπικότητα μη αναμενόμενη, γεγονός πολύ θετικό για εκείνη, σε συζήτηση μεταξύ γυναικών υποστηρικτριών της, ρωτήθηκε πού διαφοροποιείται η ίδια από τις πολιτικές Μπάιντεν. Απάντησε πουθενά! Αυτοκτονικό λάθος.
Δύο σημαντικούς παράγοντες εκμεταλλεύτηκε ο Τραμπ. Πρώτον την οικονομία, την προοδευτική σοβαρή φτωχοποίηση των λαϊκών στρωμάτων. Πολλοί παράγοντες ευθύνονται (και ο ίδιος με τις πολιτικές που άσκησε ως πρόεδρος) η πανδημία, η παγκοσμιοποίηση, ο πληθωρισμός. Δεν φαίνεται στο χρηματιστήριο αλλά στον τρόπο που ο μέσος άνθρωπος προσπαθεί να τα βγάλει πέρα. Η Χάρις δεν έκανε αυτοκριτική, εφόσον ασκούσε εξουσία το προηγούμενο διάστημα ούτε κατέθεσε άλλη πρόταση . Ο Τραμπ κέρδισε το σημείο αυτό εξαπατώντας τους ψηφοφόρους του, εφόσον ο ίδιος ανήκει στη ελίτ. Το δεύτερο ζήτημα ήταν αναμφισβήτητα το Παλαιστινιακό. Υπάρχει στις ΗΠΑ σημαντικός αραβόφωνος πληθυσμός, ανερχόμενος κοινωνικά και οικονομικά. Τα παιδιά τους πρωτοστάτησαν στις καταλήψεις υπέρ της Παλαιστίνης, κατά της πολιτικής των ΗΠΑ. Η διφορούμενη συμπεριφορά έναντι του Παλαιστινιακού αφαίρεσε ένα κομμάτι δυνητικά προνομιακό για τη Χάρις. Ο πόλεμος Ρωσίας -Ουκρανίας. Το γεγονός ότι η χώρα εμπλέκεται σε πολέμους έστω και οικονομικά ενώ η οικονομία της πάσχει είναι απωθητικό. Κυρίως όμως, λόγω του Παλαιστινιακού, απείχε μεγάλο ποσοστό νέων. Δεν ψήφισαν την Στάιν, υποψήφια των Πρασίνων ούτε τον Γουέστ, τον αριστερό υποψήφιο. Απείχαν όπως τότε που βγήκε πρόεδρος ο Τραμπ απέναντι στη Χίλαρι Κλίντον που ορθώς θεωρούσαν απόλυτο πολιτικό κατεστημένο.
Επομένως, το επιχείρημα του Μπέρνι Σάντερς -ο οποίος επανεξελέγη Γερουσιαστής– να εξουδετερωθεί πρώτα η απειλή Τραμπ και μετά το Δημοκρατικό Κόμμα να γίνει κόμμα των εργαζομένων δεν έπεισε τους νέους, όσο και αν τον στηρίζουν. Τελικά αποσυσπειρώθηκε η βάση των Δημοκρατικών ή συσπειρώθηκε αυτή των Ρεπουμπλικανών; Ο Τραμπ για την οικονομία δε διατύπωσε πρόταση, πλην αοριστιών για φορολογική ελάφρυνση και προστατευτισμού απέναντι στα ξένα προϊόντα. Σε μια χώρα χωρίς μέριμνα για τα φτωχότερα στρώματα, πόσο παρακινεί αυτό ένα φτωχό ψηφοφόρο;
Στις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες δεν ισχύει ότι ο άνθρωπος ψηφίζει με βάση το πορτοφόλι του. Νομίζει ότι ψηφίζει έτσι, επειδή κάποιος δημαγωγός του χαϊδεύει τα αυτιά. Η συσπείρωση του Ρεπουμπλικανικού κόμματος υπήρξε πολύ μεγάλη, επειδή ο Τραμπ τα τελευταία 4 -5 χρόνια έκανε βαθιές εκκαθαρίσεις στο κόμμα. Φρόντισε να μην εκλέγονται οι αντίπαλοί του. Η πολιτική του είναι πολιτική εξουσίας με κάποια στοιχεία αντικαπιταλισμού, ιδεολογικά χαρακτηριστικά που έχουν μεγάλη πέραση (πατριωτισμός, εθνικισμός). Στην εποχή μας είναι σημαντικά για τον κόσμο, λόγω της πλήρους αποτυχίας του νεοφιλελευθερισμού που εγγράφεται και στο φαντασιακό της κοινωνίας. Αποτυγχάνει ο νεοφιλελευθερισμός, διότι παριστάνει ότι ενδιαφέρεται για τους ανθρώπους και ένα καλύτερο μέλλον, αλλά η ρητορική με την πρακτική αποκλίνουν απολύτως. Η πανδημία και άλλοι παράγοντες, έχουν τραυματίσει πολλαπλά τις κοινωνίες διεθνώς. Μπορεί λοιπόν ένας δημαγωγός με την προκλητικότητα του να εντυπωσιάζει μεγάλη μερίδα ψηφοφόρων. Το Δημοκρατικό κόμμα βρίσκεται σε βαθύτατη κρίση. Το Ρεπουμπλικανικό τοποθετείται πλέον σαφώς στην ομάδα ενός δεξιού λαϊκισμού που δεν ανήκει στην ιστορία του, ωστόσο οι φυσιογνωμίες των κομμάτων αλλάζουν. Έχει ενδιαφέρον η σύνθεση των δύο αντιπροσωπευτικών Σωμάτων. Η Γερουσία έγινε Ρεπουμπλικανική, λόγω των συγκεκριμένων προς διεκδίκηση θέσεων. Η Βουλή όμως εξ ολοκλήρου επανεκλέγεται και ίσως οι Δημοκρατικοί επικρατήσουν. Εάν ισχύσει, τότε μπορούν να παρεμποδίσουν προτάσεις του Τραμπ για την οικονομία και να δημιουργήσουν καθυστερήσεις στην εφαρμογή τους. Το Λογιστήριο του Κράτους ανήκει στη δικαιοδοσία της Βουλής, πολύ σημαντικό για το τι θα έχει απέναντί του ο Τραμπ την επόμενη περίοδο.
Στον πρώτο λόγο μετά την εκλογή του, ο Τραμπ προέβαλε ρεβανσισμό, έναρξη της χρυσής εποχής των ΗΠΑ, ανάγκη διασφάλισης απέναντι στους “ λαθρομετανάστες εισβολείς”. Εκτός του οικονομικού σκέλους (οι ξένοι μας παίρνουν τις δουλειές), οι Αμερικανοί αισθάνονται απειλή ως έθνος;
Φυσικά αισθάνονται απειλή σε περίοδο έξαρσης του εθνικισμού, λόγω της κρίσης της παγκοσμιοποίησης. Οι άνθρωποι ειδικά στα φτωχοποιημένα στρώματα, καθώς δεν έχουν πρόσβαση στο σύστημα, και δεν ακούγεται η φωνή τους, επεμβαίνουν με άλλους τρόπους, προσπαθώντας να διατηρήσουν αυτά που θεωρούν κεκτημένα τους. Στην πολιτική και τις κοινωνικές δυναμικές μεγάλο ρόλο παίζουν και τα συναισθήματα. Ο Tραμπ θα κάνει μαζικές απελάσεις συλλήψεις μεταναστών, θα χαθούν πολλές βίζες εργαζομένων και φοιτητών σε πανεπιστήμια, πανεπιστημιακών δασκάλων, ερευνητών. Έτσι, μεγάλα πανεπιστήμια κύρους θα πληγούν ως προς την λειτουργία και την εμβέλεια τους. Τα πανεπιστήμια θα υποφέρουν ούτως ή άλλως, διότι είναι ένας χώρος εχθρικά διακείμενος προς τον Tραμπ. Ο ίδιος το γνωρίζει πάρα πολύ καλά. Πιθανότατα θα υπάρξουν επεμβάσεις στα προγράμματα σπουδών, προβλήματα χορηγιών. Τα πανεπιστήμια αυτά στηρίζουν το διεθνές τους κύρος και στην πολυπολιτισμικότητα φοιτητών και επιστημονικού προσωπικού και στο κοινό γνώρισμα της ελευθερίας λόγου, έκφρασης, έρευνας που δεν υφίσταται πλέον ή θα χαθεί πολύ σύντομα.
Ο Τραμπ δεν πιστεύει στην κλιματική αλλαγή, υπερτονίζει την ανάγκη εθνικής προστασίας έναντι του υπόλοιπου κόσμου. Υπάρχει ενδεχόμενο διαφοροποίησης της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ; Με δεδομένη την ενεργή ανάμειξη των Βανς και Έλον Μασκ στη νέα διακυβέρνηση, πόσο μπορεί για παράδειγμα να αλλάξει η σχέση με τη Ρωσία ή την Κίνα;
Η Κίνα θεωρείται ο μεγάλος οικονομικός αντίπαλος των ΗΠΑ. Οι δασμοί εναντίον των κινεζικών προϊόντων που είχε επιβάλλει ο Tραμπ, παρέμειναν και επί Μπάιντεν . Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ διατηρείται πάντοτε στη γραμμή της εξυπηρέτησης συγκεκριμένων συμφερόντων της. Υπάρχουν βεβαίως πινελιές από τη μια Προεδρία στην άλλη. Ο Τραμπ θα αλλάξει ένα τμήμα στελεχών του State Department τοποθετώντας έμπιστους του, όπως στο μεγαλύτερο κομμάτι της κεντρικής διοίκησης. Αλλά, ότι οι Δημοκρατικοί είναι πολεμοχαρείς ενώ ο Τραμπ ειρηνοποιός είναι γελοίο. Ακόμη και αν κλείσει το μέτωπο Ουκρανίας - Ρωσίας (με απώλειες εδάφους της Ουκρανίας) ίσως ανοίξει έναν πόλεμο (πχ με το Ιράν), μεταφέροντας την πολεμική σύγκρουση αλλού. Για τα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής το πράγμα είναι πιο περίπλοκο. Ο Έλον Μασκ απέκτησε μεγάλο κομμάτι της οικονομικής του ισχύος, πουλώντας ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα. Οι εταιρείες πετρελαιοειδών στηρίζουν τον Tραμπ και περιμένουν να αποκομίσουν οφέλη από τη θητεία του, όπως και όσες ασχολούνται με άλλες μορφές ενέργειας. Επομένως ας μην περιμένουμε ούτε στο ζήτημα του κλίματος κάτι δραστικό.
Υπάρχει πιθανότητα να αντιμετωπίσει οΤραμπ τα ανοιχτά ζητήματά του με την αμερικανική δικαιοσύνη;
Θεωρώ ότι δεν υπάρχει τέτοιο ζήτημα. Το Ανώτατο Δικαστήριο επιτρέπει χειρισμούς ώστε ο πρόεδρος να μην ποινικοποιείται. Θεωρώ ότι θα εκπέσουν οι κατηγορίες και οι διώξεις. Το πιθανότερο είναι με την ανάληψη της εξουσίας από τον Tραμπ να αρθούν πολλές καταδικαστικές αποφάσεις. Διάφοροι θα αποφυλακιστούν, όπως οι πρωταγωνιστές στα γεγονότα του Καπιτωλίου, ως ήρωες της Δημοκρατίας. Θα δούμε πολλά στοιχεία ρεβανσισμού στο πεδίο της δικαιοσύνης καθώς ο ίδιος μπορεί να διορίσει ικανό αριθμό μελών του δικαστικού σώματος. Περισσότερο με απασχολούν θεσμικά ζητήματα. Αν και η Βουλή όπως η Γερουσία - κερδηθεί από τον Τραμπ, υπάρχει δυνατότητα αναθεώρησης του Συντάγματος. Η σκέψη ότι αυτό μπορεί να συμβεί υπό το πλαίσιο των απόψεων και των στοχεύσεων του Τραμπ είναι τρομερή.
Νέα θητεία Τραμπ, πιθανότατα πιο επιθετική από την προηγούμενη. Η αμερικανική κοινωνία βαδίζει προς κάπου αλλού, συντηρητικότερα από ότι πριν μια δεκαετία;
Δε νομίζω ότι μπορούμε να πούμε κάτι τέτοιο. Οι ΗΠΑ δεν είναι ενιαία αλλά βαθύτατα διαιρεμένη, εδώ και μία δεκαετία. Οι διαιρέσεις δεν είναι γεωγραφικές ούτε ακριβώς ταξικές ή φυλετικές, υπάρχουν αυτές αλλά δεν είναι οι μόνες. Υπάρχει βαθύς διχασμός πολιτικός, πολιτισμικός, ακόμα και στη φαντασιακή αντίληψη της. Η μία πλευρά μισεί την άλλη και θα επιθυμούσε την εξόντωσή της. Μια επίφαση ψυχραιμίας διατηρείται όσο οι θεσμοί της Δημοκρατίας αντέχουν. Αν δεν αντέξουν, λόγω του τραμπισμού και όχι μόνο, δεν έχω ιδέα ποιο θα μπορούσε να είναι το μέλλον, όταν μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού οπλοφορεί. Ποια ιδεολογία θα μπορούσε να ξεπεράσει αυτό το χάσμα; Είναι ζητούμενο να συγκεραστούν οι αντιλήψεις για τη Δημοκρατία και τα δικαιώματα με τα βασικά επίδικα που για την εργατική τάξη. Ταυτοχρόνως, χρειάζεται μια προσωπικότητα (παρόλο που δεν πιστεύω στις ατομικές εκπροσωπήσεις) που να μπορεί να το εκφράσει. Ο Τραμπ είναι σύμπτωμα της όλης κατάστασης. Το βασικό είναι ότι δεν υπάρχει όραμα. Τα νέα παιδιά, οι φοιτητές έχουν όραμα αλλά αποτελούν μειοψηφία. Όμως το χάνουν μεγαλώνοντας. Αυτό είναι ένα σημαντικό ζήτημα για το οποίο χρειάζεται μεγάλη και διαφορετική συζήτηση. Αυτά είναι τα ζητήματα που πρέπει πλέον να αντιμετωπίσει η αριστερά.
https://www.epohi.gr/article/50543/stathhs-goyrgoyrhs-o-trampismos-apotelesma-mias-horas-horis-orama